حق الیقین
حَقُّ الْیَقین بالاترین مرتبه از مراتب سه‌گانه یقین در عرفان اسلامی در کنار علم الیقین و عین الیقین است. شهید مطهری معتقد است انسان در این مرحله خود را با خدا در تماس می‌بیند و در همه چیز، خدا را مشاهده می‌کند. این نوع از یقین، اتحاد با حقیقت دارد و ویژه مقربان است.
مفهوم‌شناسی
یقین در لغت به معنای علمی است که شک و تردیدی در آن نیست. در اصطلاح عرفان اسلامی، حق الیقین آن است که انسان نه تنها شاهد حق باشد بلکه عین شهود حق قرار گیرد، فانی از غیر و باقی بالله شود، از خود چیزی نداشته باشد و در معرفت الهی غرق شود. در معرفت، بالاتر از حق الیقین چیزی وجود ندارد و انسان نسبت به خدا، به مرحله‌ای می‌رسد که نه تنها مستقیم خود را با ذات حق در تماس می‌بیند، بلکه خودی نمی‌بیند؛ فعل را فعل او، صفت را صفت او و در همه چیز، او را می‌بیند. همانند کسی است که وارد در آتش شود و سوزش آن را لمس کند، و به صفات آتش متصف گردد. این بالاترین مرحله یقین است که هیچ گونه شبهه‌ای در آن نیست.
این نوع از یقین که اتحاد با حقیقت است، اصطلاحش در قرآن آمده است: «وَ إِنَّهُ لَحَقُّ الْیقِین» و آن(قرآن) یقین خالص است
مرتضی مطهری نیز حق الیقین را مرحله‌ای می‌داند که انسان خود را با ذات خدا در تماس می‌بیند بلکه اصلا خود را نمی‌بیند و در همه چیز، خدا را می‌بیند.
مراتب یقین
در عرفان اسلامی و بر اساس آیات قرآن کریم ، یقین دارای سه درجه و مرتبه است که عبارتند از؛ علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین. اولین و پایین‌ترین مرتبه، علم الیقین و بالاترین مرتبه حق الیقین است. ابن عربی معتقد است شناخت انسان از خداوند، اگر از راه عقل و دلیل باشد، «علم الیقین» و اگر از راه دل به دست آید «عین الیقین» و اگر با کشف و شهود به دست آید «حق الیقین» نام دارد. وی می‌گوید از راه عقل و با علم الیقین، تنها می‌توان خداوند را اثبات کرد، ولی با دو مرحله بالاتر یقین، می‌توان به خداوند رسید.
برخی معتقدند: یقین همان اعتقاد جازم مطا‌بق و ثابت است که هرگز از بین نمی‌رود. در حقیقت از دو علم ترکیب یافته؛ علم به معلوم و علم به این که خلاف آن علم محال است. به علاوه اینکه این یقین سه مرحله دارد؛ مرحله اول جنبه عمومی دارد. مرحله دوم برای پرهیزگاران و مرحله سوم، ویژه مقربان است.
در حدیثی آمده است، به پیغمبر(ص) گفتند شنیده‌ایم بعضی از یاران حضرت عیسی(ع) روی آب راه می‌رفتند؟! فرمود:«اگر یقینش از آن محکم‌تر بود، بر هوا راه می‌رفت». علامه طباطبایی در شرح این حدیث می‌گوید: همه چیز بر محور یقین به خداوند سبحان می‌چرخد، بنابراین، هر قدر اعتقاد و ایمان به قدرت مطلقه الهیه بیشتر گردد، اشیاء جهان به همان نسبت در برابر او مطیع خواهند شد.وی هم‌چنین درخواست ابراهیم(ص) برای مشاهده زنده ساختن مردگان را درخواست حق الیقین می داند.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۲۰.
- ↑ مطهری، بیست گفتار، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۷
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۸۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۲۸۵.
- ↑ مطهری، بیست گفتار، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۷
- ↑ سوره حاقه، آیه ۵۱
- ↑ مطهری، بیست گفتار، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۷.
- ↑ سوره تکاثر، آیات۵و۷
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۸۵.
- ↑ ابن عربی، فتوحات مکیه، ج۱، ص۳۱ به نقل از رضایی، «هویت‌شناسی یقین»، ۱۳۸۳ش، ص۴۱.
- ↑ ابن عربی، فتوحات مکیه، ج۱، ص۳۱ به نقل از رضایی، «هویت شناسی یقین»، ۱۳۸۳ش، ص۴۱.
- ↑ بهرام پور، نسیم حیات، تفسیر قرآن کریم، ج۳۰، ص۳۲۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۶، ص۲۰۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۲، ص۳۷۴.
منابع
- قرآن کریم.
- ابن عربی، محیی الدین، فتوحات مکیة، بیروت، دار احیاءالتراث، بی‌تا.
- انصاریان، حسین، عرفان اسلامی، قم، دارالعرفان، ۱۳۸۶ش.
- رضایی، «هویت شناسی یقین»، در مجله معرفت فلسفی، شماره ۲، زمستان ۱۳۸۳ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الاعلمی، بیروت، ۱۳۹۴ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، انتشارات هجرت، قم، ۱۴۱۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب، ۱۳۷۱ش.
پیوند به بیرون